Unieke cultuurkolos voor alle Groningers

Veel te groot en veel te hoog leek het Forum Groningen een jaar geleden te worden. Gezien vanaf de Grote Markt deed het vijfenveertig meter hoge cultuurgebouw toen nog denken aan een ‘karbonkel op het gezicht van een geliefde’, zoals prins Charles een ontwerp voor een nieuw museum in Londen eens omschreef.

Maar nu de laatste twee panden in de vernieuwde oostwand van de Grote Markt hun voltooiing naderen, blijkt de cultuurkolos met zijn gladde, scheve gevels van licht natuursteen en glas vrijwel onzichtbaar vanaf het plein. En gezien vanaf andere punten in de omgeving lijkt het Forum, dat deze vrijdag zijn deuren opent, nergens op een karbonkel. Nu eens toont de hoekige gigasculptuur zich als een toren die niet misstaat bij de naburige oude Martinitoren, dan weer als een piramide die midden in een bouwblok is gebouwd op de plek waar eens een afgrijselijke schokbetonnen parkeergarage stond.

Al veertien jaar geleden kozen zowel een jury als de 21.656 Groningers die meededen aan de publieksenquête uit zeven Forum-ontwerpen van bekende architecten, zoals Zaha Hadid, voor dat van NL Architects. Maar door jarenlang politiek geharrewar over bouwkosten en subsidies – de Stadspartij was altijd tegen de bouw van Forum – en onduidelijkheid over de precieze invulling van het Forum werd het begin van de bouw verschillende keren uitgesteld. Nadat de bouw in 2012 eindelijk was begonnen, stelde de gemeente Groningen in 2014 extra eisen aan de aardschokbestendigheid van het gebouw met zijn spectaculaire voor- én achteroverhellende gevels, en moest de al voltooide constructie deels worden afgebroken.

Uiteindelijk hebben de Openbare Bibliotheek, het stripmuseum Storyworld en Forum Groningen nu onderdak gekregen in het cultuurgebouw met een vloeroppervlak van 17.000 vierkante meter. Verder omvat Forum vijf filmzalen, expositieruimtes en verschillende cafés en restaurants. Het grootste zit op de bovenste etage.

‘Loungebioscoop’

Door de enorme omvang van het Forum is de buitenruimte rondom bijna benauwend. Maar de petieterige pleintjes bij het cultuurpaleis hebben NL Architects gecompenseerd met een even simpel als briljant idee dat het ontwerp van onder tot boven heeft bepaald: Forum is een opeenstapeling geworden van binnenpleinen die, net als het grote dakterras met schitterende uitzichten over de stad, publiek toegankelijk zijn. De binnenpleinen, gelegen aan weerszijden van een imposant atrium met glazen gevels, zijn met elkaar verbonden door roltrappen die in verschillende richtingen door de open ruimte schieten.

Met zijn strakke vormen en wit als overheersende kleur is het atrium een neutrale, bijna steriele ruimte. Maar wie vanaf de pleinen dieper het gebouw binnendringt, komt al gauw terecht in bijvoorbeeld de besloten wereld van de bibliotheek die zich over verschillende etages uitstrekt. Hier heeft het deMunnik-deJong-Steinhauser architectencollectief met houten boekenkasten en geperforeerde staalplaten tal van kamerachtige ruimtes gecreëerd die tezamen een huiselijk boekenlabyrint met driehonderd werkplekken vormen.

Soms stuit de bezoeker op zijn dwaaltocht door Forum op een verrassing. Zo bevinden zich ergens in de bibliotheek twee wenteltrappen die op een ingenieuze manier in elkaar zijn gevlochten tot één geheel.

De filmzalen, ontworpen door Prast Hooft, lijken met hun blokkige muren in donkere kleuren als saffierblauw en zwart op duistere grotten. Een van de filmzalen is een ‘loungebioscoop’ die met Chesterfieldachtige banken en ‘love seats’ doet denken aan een bordeel.

In wezen is Forum een in tweeën geknipt gebouw met een open ruimte tussen de twee bouwdelen. Met ijzeren consequentie hebben NL Architects dit idee zelfs in de parkeergarage doorgevoerd. Die bestaat uit hellingbanen rondom een atrium waarin Wervel hangt, een kunstwerk van Nicky Assmann dat bestaat uit een vele meters lang kolkend videoscherm waarin de pixels steeds veranderende, veelkleurige patronen vormen. Zo heeft Groningen behalve een uniek cultuurpaleis nu ook de mooiste parkeergarage van Nederland gekregen.